Novités

Ai 5 de setëmber dala 18.00, Alda lascia vëies…, inaugurazion dla mostra de ciampanes tl Museum Ladin a San Martin de Tor

 

Alda lascia vëies… din don,don don,  chësc ie l titul dla mostra dedicheda ala ciampanes che unirà giaurida ai 5 de setëmber 2008 dala 6 da sëira tl Museum Ladin Ciastel de Tor a San Martin. Cun chësta mostra, che sarà da udëi nchin ai 31 de utober, stluj ju l museum l’atività da chëst’ann.

Duc sa cie che ie na campana, duc les cunësc y duc à nce bele audì sunan na ciampana, ma tan nteressant y cumples che ie l mond dla ciampanes, coche les fën fates, coche les vën sunedes, o ciuna che ie la carateristiches y la cumposizions di mitei cun chëi che les vën fates, iel mé puec che sa. L Museum Ladin à chëst’ann crì ora l bront coche tema zentrel dl program de atività y tlo ie propi la mostra sun la ciampanes a dé l’idea de coche n possa ti dé forma al bront. Tres la mostra  uelen ti dé  respostes ala truepa dumandes che reverda chësc tema, n mond tan particuler y afascinant.

L’idea de traté la ciampana te na mostra ie nasciuda dal “cusé da Sacun”, ciampana che do la tradizion dëssa vester stata dl ciastel Stetteneck y che ie ruveda tl prim mumënt tla dlieja da Sacun y pona tla capela di tumei a Urtijëi. Aldò dla iscrizions ie la ciampana unida fata dal Magister Manfredinus, moster de ciampanes dl XIV ejm secul. La ciampana dla capela di tumei a Urtijëi ie nce la plu vedla ciampana che ie te nosta provinzia. Dl medemo moster iel nce cajualmënter la plu vedla ciampana dl ciampanil dla dlieja da La Val tla Val Badia. Tres la nrescida plu menuda ons depona abinà ora che l raion ulache l ie testimonià truepa ciampanes de Manfredinus ie la Croazia, y dantaldut l’Istria. Complessivamënter iel nchina sën la testimonianza de 10 ciampanes fates da chësc moster, de chëstes ne n iel fisicamënter mo 6. Ora dla doves che ie tla valedes ladines ne n’iel, per cie che reverda la Croazia, una tl museum de Pazin y una sun la ijula de Krk. L’autra doves ie una tl Museo di Castelvecchio a Verona y una a San Marco in Lamis tla Puglia.  Tla mostra saral  da udëi bën 4 de chëstes (la ciampana de Urtijëi, chëla da La Val, la ciampana dl Museum de Pazin y la ciampana dl Museo di Castelvecchio a Verona), n fat ezeziunel y de nteres naziunel ajache la se trata de ciampanes dl medemo moster y mplu dl XIV. ejm secul.

L’esposizion ie donca spartida su te doi pertes. Una na sala ie dedicheda a Manfredinus ulache n pudeà nrescì velch sun la iscrizions y sun la datazions dla ciampanes. Manfredinus ie n moster che à abù si fujina a Unieja. Per cie che reverda la datazion iel da di che la ciampana de Verona, lasceda fé da Federico della Scala,  ie dateda 1321. N autra ciampana che unida nuteda su, ma dlegheda ntan la viera per adurvé l mitel per fé canons, coche perauter trupa autra ciampanes, fova chëla de Sovinjak tl ‘Istria: chësta fova dateda 1317.  La ciampana che ie tla dlieja de Santa Lizia a Jurandvor sun l’ijula de Krk ne n’ie nia dateda, ma la ie unida lasceda fé da l Fra Stefano Abate che ova nce lascià fé la dlieja danter l 1310 y l 1330. Chësta datazions ie bele n prim indiz nce per capì tan vedles pudëssa vester la ciampanes che on tla Ladinia. Na nrescida plu sota cun analisa  chimica y dl sonn nes puderà povester judé inant pra la datazion dla ciampanesa da La Val y de Urtijëi. Chëstes unirá fates tl contest dla mostra canche les ie una dlongia l’autra. L Museum Ladin dajerà ora na publicazion  scientifica tl 2009.

La segonda sala dajerà n cheder generel sun l mond dla ciampanes: la storia, la fujion, l sonn, la maniera tiroleja de les suné, la ciampanes tla liejëndes, la ciampana tl contest dl luech de Bierjun,  Matì Clara, o miec cunesciù coche “Moz dala ciampanes” , moster che ova firma che trajova su ciampanes sun i ciampanii dla dliejes, la ciampanes ntan la viera  y n. inant.

Tla mostra puderà l vijitadëur fé pea ativamënter purvan a suné vel ciampana o sentì la vibrazions che la ciampanes dá ora.

L Museum Ladin nvieia duta la populazion ala giaurida dla mostra che sará n  vënderdi dala 6 da sëira tl Museum Ladin a San Martin de Tor. L’esposizion resterà davierta nchin ai 31 de utober dal merdi ala sada dala 10.00 – 18.00 y la dumënia dala 14.00 – 18.00.