Lingaz Ladin

Lingaz y identité

La cosciënza d'avëi n lingaz particolar determinëia dassënn l'identité di Ladins. Le lingaz ladin vëgn dal latin vulgar, impelzè sön elemënc preromans. Tl Mediev y tl tëmp modern influenzëia la posiziun geografica dla Ladinia danter n raiun talian y n raiun todësch le svilup linguistich y gauja en pert ince les desfarënzies dialetales danter les valades.
Le lingaz vëgn adorè por l'afermaziun de sè instësc defrunt al monn incërìa, mo ince sciöche lian danter les cin comunitês de val. Dô la pröma vera mondiala él la partiziun dles valades te trëi provinzies - Belun, Trënt y Südtirol - che arfera chësc prozès d'incuntada. Chësta partiziun resta spo ince dô la secunda vera mondiala; protestes y sforc da mudé la situaziun ne porta te n pröm momënt degügn früc. Le reconescimënt di Ladins sciöche grup etnich y linguistich autonom se svilupëia en maniera desvalia da provinzia a provinzia.