Novités

Eres tla ladinia: mostra sun la storia dl’ëiles tla valedes dla Dolomites tl Museum Ladin a San Martin de Tor.

L Museum Ladin Ciastel de Tor nvieia  duc canc ala giaurida dla mostra “ Eres tla Ladinia”. Tl’ann 2006 à l Museum Ladin dedicà si atività al’ëila. Defati iel bele unì metù a jì truepa ativiteies che se à stizà sun chësc tema. Scumencià oven cun na mostra, dedicheda ala  figura dla gana, figura feminina tipica dla lijëndes dla Dolomites. Inant iela jita cun na mostra d’ert ulache l ti ie unida lasceda na lerch a artistes che vif y lëura te nosc raions, ntituleda “Artistes Ladines”. Nce la leteratura à giatà na si lerch tl program de manifestazions dl Museum Ladin. Sëires de letteratura ie unides a s’l dé cun Elfriede Kehrer y Ruth Bernardi che ie unides acumpaniedes da notes de mujiga che passenova ite cun la poetica dl’autëures.

Per i mënsc de setëmber y utober iel sun l program na mostra  che stluj ju la manifestazions da chëst’ann. Da curnisc fajerà ntan i doi mënsc che vën plu referac che reverda tematiche che vën tratedes  tla mostra.

N ucajion dla giaurida uniral nce publicà n catalogh che reverda studi scientifics fac da ëiles y che analisea l’ëila da plu ponc de ududa. Tla prima pert va ite Astrid Schönweger sun la mpurtanza de traté l tema dl’ëila te n museum. Coche segondo articul puderan nrescì deplù sun la condizions dl’ëiles tla storia Ladina. La se trata defati de n contribut de Ingrid Ruggaldier Moroder che va ite apuntin sun la cuestion storica y soziela dl’ëila.

Ulrike Kindl, una dla majera espertes n’con dla liejëndes ladines, à analisà  n valguna figures feminines tla tradizion orala ladina.

Nce l’aspet dla vieres an ulù to n cunsciderazion. Luciana Palla de Fedom, esperta te chësc ciamp à descrì la esperienzes che l’ëiles fedomes à abù ntan che les messova lascé si ncësa coche profughes ntan la Gran Viera. Nce l’ert y la letteratura à giatà na si lerch: l prim argumënt ie unì analisà da Danila Serafini che ie pieda via dala prima esperienzes tl ciamp dl’ert dl ëiles tla Ladinia, l segondo da Daria Valentin che à studià do sun la tradizion leterera y sun la scritëures de duta la cin valedes ladines. La publicazion de 200 plates vën stluta ju cun n articul de Marianne Kosta Valentin che à tuà do sun la trohtes y la desferënzes che ie da udëi pra i guanc dl’ëila da zacan tla valedes ntëur al Sela.

L liber dëssa sotrissé ciuni che ie stac i meric ma nce la dificulteies che l’ëiles à abù y coche les à messù se driejer. 

L lëur de nrescida n con dl’ëila ne n’ie mei finà. Truepa autra tematiche fossa mo da lauré ora, daviadechël ie da ntënder  l catalogh coche n scumenciamënt de n lëur che che puderà unì approfondì dl daunì.

Tla mostra vëniel analisà n valgun aspec dl’ëila, dal educazion ala viera, dal mond da paur ai mestiers particuleres, dala festes al guant, dala leteratura al ert. Nce sce tl esposizion ëssen pudù to n cunsciderazion truepa persones o tematiches mplu, foven dla minonga de mustré ejëmpli drët scëmpli de ëiles omles, nia truep cunesciudes ma che à patì, scintinà, laurà y educà si mutans y mutons cun coscienza y amor, ma nce de persones che à purvà a vester alternatives se abinan na streda personela, o de d’autres che se à dat ca al servij dla comunità.

Uni ëila te si pitl, cunesciuda o manco cunesciuda cun cie che la à fat à contribuì a scrì nosta storia.

Dutes y duc ie de cuer nviei ala giaurida dla mostra, n vënderdi ai 1 de setëmber dala 6 da sëira tl Museum Ladin Ciastel de Tor a San Martin.